Fotografia dokumentalna
Różnorodność fotograficznych gatunków często wynika z różnic w zakresie zainteresowań, nawet jeśli w dużej mierze eksplorują one podobne pola tematyczne. Właśnie dlatego fotografia dokumentalna ma o wiele szersze znaczenie niż jej etnograficzna odmiana, ale nie do końca mieści w sobie fotoreportaż czy obrazy wojenne. Jej głównym wyznacznikiem jest natomiast dogłębne badanie fotografowanych obiektów.
KLUCZOWI TWÓRCY FOTOGRAFII DOKUMENTALNEJ:
Mathew B. Brady, Jacob Riis, Ian Berry, Don McCullin, Robert Frank, Mary Ellen Mark, Josef Koudelka, Sebastião Salgado
W definicji dokumentu mieszczą się między innymi etnografia czy fotografia przyrodnicza oraz inne kierunki naukowe. Ich wspólną cechą jest ukazywanie konkretnych tematów w sposób możliwie najbliższy stanowi faktycznemu, przez co wymagają rezygnacji z artystycznych zapędów. Nieco bardziej problematyczne są jednak nauki społeczne. Metodologiczne ujęcie tego typu zagadnień jest trudne, dlatego ramy, jakie wyznacza fotografia dokumentalna, w ich przypadku są dość umowne.
Szczególnie problematyczne są fotoreportaże i fotografie wojenne. W ich definicje wpisana jest pewna wybiórczość, nastawienie na poszukiwania elementów wzbudzających emocje. Na te natomiast nie można sobie pozwolić w trakcie prowadzenia badań naukowych. Nie zmienia to jednak faktu, że fotografia dokumentalna swe początki wywodzi z czasów wojennych, gdy choćby Mathew B. Brady poszukiwał czegoś więcej niż tylko relacji z pola bitwy. W ten sposób powstała na przykład praca „Landing at Yorktown, Virginia”, będąca w zasadzie pejzażem. Po wojnie zresztą Brady i jemu podobni często zajmowali się badaniami topograficznymi czy geologicznymi.
Zupełnie innym tematem są natomiast inspirowani rodzącymi się ruchami społecznymi twórcy fotografii miejskiej. Czy to w wielkich metropoliach, czy w miasteczkach na uboczu wykonywali oni niebywałą pracę. Dokumentowali życie ubogich, często wręcz marginesu społecznego, ale też osób, które w Stanach Zjednoczonych poszukiwały nowego domu, a znalazły jedynie upokorzenie i dramatyczne warunki do życia. Tego typu prace autorstwa Walkera Evansa, Dorothei Lange czy Gordona Parksa wykorzystano między innymi podczas kampanii prezydenckiej Franklina D. Roosevelta. Widać więc, że podobnie jak w przypadku reportażu, odpowiednio wykorzystana fotografia dokumentalna zyskuje właściwości propagandowe.
Co prawda prospołeczną aktywność fotografików w Stanach Zjednoczonych znacząco zahamowały rozpoczęte w późnych latach 40. XX wieku polowania na „wewnętrzne zagrożenia komunistyczne”, ale fotografia dokumentalna miała się dobrze w Wielkiej Brytanii. W Zjednoczonym Królestwie gatunek ten uprawiali między innymi Ian Berry, Don McCullin i Martin Parr, dokument zdobywał też popularność w innych krajach. Wystarczy wspomnieć o badaniach Sebastião Salgado, cygańskich cyklach Josefa Koudelki czy serii „The Americans”, którą Robert Frank opublikował w 1958, już po zakończeniu makkartyzmu w polityce USA.
Niejako w opozycji do czasów, gdy prospołeczne nastawienie odbierane było w Stanach Zjednoczonych jako wsparcie komunistów, fotografia dokumentalna odżyła w latach 70. i 80. Artyści zaczęli coraz głośniej krytykować tradycyjną formę dokumentu za zbyt uproszczoną formę i niewystarczające ukazywanie obrazów w konkretnych ramach społeczno-politycznych. Jednym z głównych głosicieli bardziej socjalistycznego podejścia był Allan Sekula. Jego kolekcja „Photography against the Grain” z 1984 świetnie zresztą wpisywała się w monograficzny charakter tego nurtu, jaki fotografia dokumentalna utrzymuje do dziś.
Zupełnie innym tematem są natomiast inspirowani rodzącymi się ruchami społecznymi twórcy fotografii miejskiej. Czy to w wielkich metropoliach, czy w miasteczkach na uboczu wykonywali oni niebywałą pracę. Dokumentowali życie ubogich, często wręcz marginesu społecznego, ale też osób, które w Stanach Zjednoczonych poszukiwały nowego domu, a znalazły jedynie upokorzenie i dramatyczne warunki do życia. Tego typu prace autorstwa Walkera Evansa, Dorothei Lange czy Gordona Parksa wykorzystano między innymi podczas kampanii prezydenckiej Franklina D. Roosevelta. Widać więc, że podobnie jak w przypadku reportażu, odpowiednio wykorzystana fotografia dokumentalna zyskuje właściwości propagandowe.
Co prawda prospołeczną aktywność fotografików w Stanach Zjednoczonych znacząco zahamowały rozpoczęte w późnych latach 40. XX wieku polowania na „wewnętrzne zagrożenia komunistyczne”, ale fotografia dokumentalna miała się dobrze w Wielkiej Brytanii. W Zjednoczonym Królestwie gatunek ten uprawiali między innymi Ian Berry, Don McCullin i Martin Parr, dokument zdobywał też popularność w innych krajach. Wystarczy wspomnieć o badaniach Sebastião Salgado, cygańskich cyklach Josefa Koudelki czy serii „The Americans”, którą Robert Frank opublikował w 1958, już po zakończeniu makkartyzmu w polityce USA.
Niejako w opozycji do czasów, gdy prospołeczne nastawienie odbierane było w Stanach Zjednoczonych jako wsparcie komunistów, fotografia dokumentalna odżyła w latach 70. i 80. Artyści zaczęli coraz głośniej krytykować tradycyjną formę dokumentu za zbyt uproszczoną formę i niewystarczające ukazywanie obrazów w konkretnych ramach społeczno-politycznych. Jednym z głównych głosicieli bardziej socjalistycznego podejścia był Allan Sekula. Jego kolekcja „Photography against the Grain” z 1984 świetnie zresztą wpisywała się w monograficzny charakter tego nurtu, jaki fotografia dokumentalna utrzymuje do dziś.
