Fotografia artystyczna

Mogłoby się wydawać, że fotografia artystyczna to po prostu… fotografia. Zważywszy jednak na mnogość gatunków i fakt, że wiele z nich skupia się przede wszystkim na temacie, nie zaś formie, można (a nawet trzeba) rozdzielić te dwa pojęcia. To, że zdjęcia wybitnych reporterów wojennych trafią do galerii sztuki, nie czyni ich bowiem sztuką w sensie gatunkowym.

KLUCZOWI TWÓRCY FOTOGRAFII ARTYSTYCZNEJ:

Gustave Le Gray, Julia Margaret Cameron, Oscar Gustave Rejlander, Gertrude Käsebier, Edward Steichen, Alfred Stieglitz

Oczywiście nikt nie odbiera artyzmu osobom reprezentującym inne gatunki fotografii. Kwestią definicji jest natomiast ujmowanie artyzmu jako działania dążącego do pewnej ekspresji, którą poszczególne techniki wykorzystują jedynie jako środek wyrazu. W tym ujęciu fotografia artystyczna jest wizją artysty urzeczywistnioną przy pomocy narzędzia, jakim jest aparat. Warto jednak zaznaczyć, że gatunkowe i definicyjne granice są tu bardzo płynne. Można powiedzieć, że w tym zagadnieniu mieści się odejście od klasycznej fotografii, ale też działanie niekomercyjne. Z drugiej jednak strony sesje modowe czy ogólnie ujmowana sztuka współczesna stąpają po bardzo cienkiej granicy, nieraz zamieniając się miejscami.

Problemy definicyjne towarzyszą temu medium od samego początku. Fotografia artystyczna, ale też fotografia ogółem, od zawsze tkwi w dziwacznym splocie burzliwych relacji z malarstwem. Do momentu zaprezentowania światu dagerotypu to właśnie mistrzowie pędzla kreowali sztuki wizualne wespół z rzeźbiarzami. Nie powinno więc dziwić, że wielu malarzy krytycznie odnosiło się do technologicznej nowinki XIX wieku. Byli jednak i tacy, którzy chętnie eksperymentowali z nowym medium.

Eugène Delacroix, Gustave Courbet, Edouard Manet, Edgar Degas, Paul Cézanne czy Paul Gauguin próbowali swoich sił jako fotograficy bądź wykorzystywali fotografię w swoim procesie twórczym. Jeszcze inną drogą podążył Gustave Le Gray, który porzucił malarstwo, by spróbować jego cechy osiągnąć za pomocą fotografii, ale też eksperymentował, szukał nowych form i możliwości. Zwłaszcza jego pejzaże pokazują, że osiągnął w tym niezwykłą sprawność. Mniej efektownie, choć równie silnie nawiązując do malarskich początków, wyglądały prace Julii Margaret Cameron. Fotografia artystyczna w jej wykonaniu była niczym innym jak zwiastunem powstania piktorializmu. W tamtym czasach zdjęcia traktowano jednak wyłącznie jako sposób dokumentowania rzeczywiści.

Takie postawienie sprawy przez reprezentantów pierwszych stowarzyszeń fotograficznych doprowadziło do podziałów wewnątrzgatunkowych. Fotografia artystyczna w pierwszym etapie swojego istnienia była więc niczym innym jak częścią piktorialistycznej secesji. Jedną z najważniejszych organizacji w dziejach tego ruchu było Bractwo Połączonych Pierścieni (The Brotherhood of the Linked Ring). Założony w 1892 roku przez Henry’ego Peacha Robinsona kolektyw w szczytowym momencie działalności zrzeszał ponad siedemdziesięciu fotografików z całej Europy. Przede wszystkim jednak Bractwo było inspiracją dla innych organizacji, które przez kolejne dwie dekady szukały własnych sposobów ekspresji.